Grasmaand in Tokio ofte liever Yedo: de nederige VOC-dienaar Charles Ralph Boxer eert zijn vriend Jean Charles Pabst, koninklijk afgezant in Japan

Vanwege de  honderden publicaties over de meest uiteenlopende onderwerpen die hij op zijn naam heeft staan, wordt Charles Ralph Boxer (1904-2000) ook wel ‘a one-man historical army‘ genoemd. Hij was niet alleen militair, historicus, docent en chroniqueur van de Europese koloniale tijd in China, Portugal en Brazilië, maar beheerste ook zo’n negen talen, waaronder Japans, Spaans, Portugees en 17de-eeuws Nederlands. Dit laatste kunnen weinig levende Nederlanders hem nazeggen. In de jaren ’30 van de vorige eeuw was hij een bewonderaar en later ook persoonlijke vriend van Jean Charles Pabst (1873-1942). Deze toenmalige Nederlandse consul in Japan was een gepassioneerd liefhebber van zeldzame boeken en exotische antiquiteiten. De jonge Boxer werd al snel aangestoken door de bibliofiele verzameldrift van zijn mentor. Na de Tweede Wereldoorlog bouwde hij zelf ook een grote boekencollectie op, met daarin veel originele en zeldzame publicaties over de ontdekkingsgeschiedenis van Portugal, Brazilië, China en Japan. In 1930 bezorgt Boxer een uitgebreide Engelstalige editie van het dagboek uit 1639 van de Nederlandse zeeheld Maarten Harpertszoon Tromp. In 1930, als hij in Tokyo woont, geeft hij een exemplaar van dit boek aan zijn vriend Pabst. Hij voorziet dat van een persoonlijke opdracht die in archaïserend Nederlands is gesteld, compleet met quasi-officiële aanhef, titels en eerbetuigingen in de ambtelijke VOC-stijl uit de 17de eeuw.

Geboden door den schrijver aan den Edele, Manhafte, voorzienige, welwijze ende zeer discrete Heer Generaal J.C. Pabst (Zijnde nu Gezant van de Koninckrijck der Nederlanden bij den Hof van de doorluchtige Keizer van Japan, en aldus de waardige opvolger van de kloecken opperhoofden te Deshima (1641-1858,) als blijk van zijn bijzonder groot affectie en estime. Tokio, (ofte liever Yedo), den 26en van Grasmaand [= april], 1930 (was geteeckent) C.R. Boxer (roorock [= roodjas]) (zie bldz. 198 noot (3)).
Met Yedo (ook wel Yeddo, Edo) refereert Boxer aan de voormalige naam van Tokyo. In 1868 werd tijdens de zogenoemde Meiji-restauratie de laatste Tokugawa-shogun afgezet. De tot dan toe op de achtergrond gehouden keizer verhuisde vanuit de westelijke hoofdstad Myako (daarna Kyoto geheten) naar het leegstaande paleis van de shogun in Edo, sindsdien Tokyo (‘Oostelijke hoofdstad’) genoemd. Al deze historische wederwaardigheden konden rekenen op de warme belangstelling van Boxer, die vast wel eens gedacht heeft op de verkeerde plaats in de verkeerde tijd geboren te zijn.

Blijkbaar hield Boxer van archaïserende taalgrapjes, want enkele jaren later deed hij iets soortgelijks als voor zijn vriend Pabst. Hij reisde toen samen met hem rond in het toenmalige Nederlands-Indië, met in hun bezit een zelfverzonnen, handgeschreven document dat was opgesteld door enkele Nederlandse vrienden in dezelfde plechtstatige VOC-stijl. De vrienden waren de historici J.C.M. Warnsinck, J.W. van Nouhuys, S.P. L’Honoré Naber, W. Voorbeytel Cannenburg, A. Engelbrecht, R. Bijlsma en de uitgever en antiquaar Wouter Nijhoff. Deze laatste had het unieke document laten vervaardigen. In de ‘gewichtige’ tekst wordt de Indische autoriteiten verzocht medewerking te verlenen aan de enthousiaste ‘dienaren’ Boxer en Pabst, en hun te assisteren bij allerlei belangrijke werkzaamheden voor de Loffelijke Compagnie (zoals de VOC toen werd genoemd). In 1930 plakt Boxer zijn eigen fraaie blauwlederen exlibris (afgebeeld bovenaan dit artikel) op het eerste schutblad van zijn Tromp-boek. Als Pabst dit cadeau krijgt plakt hij er ook zijn eigen papieren exlibris in, één bladzijde verder, op de zogenaamde Franse pagina (hiernaast afgebeeld). Het is dit bijzondere dubbele-provenance-exemplaar dat in 2010 op de najaarsveiling van Bubb Kuyper in Haarlem werd aangekocht voor de bibliotheek van het Magazijn van Natuurlijke Historie. Daar staat het nu te midden van zo’n 1500 [inmiddels bijna 2000] andere titels over de roemruchte Europees-Japanse betrekkingen in de Edo-periode.

Bibliografie:
Alden, Dauril: Charles R. Boxer. An Uncommon Life. Soldier Historian Teacher Collector Traveller. [Lisboa:] Fundaçao Oriente, 2001.
Boxer, Charles Ralph: The Journal of Maarten Harpertszoon Tromp Anno 1639. Cambridge: University Press, 1930.
Lequin, Frank: ‘In memoriam Charles Ralph Boxer F.B.A. 8 March 1904-27 April 2000’, in Bijdragen voor de Taal-, Land- en Volkenkunde […] Vol. 156.4, Leiden 2000.
Koehn, Alfred: Japansche bloemensymboliek. Amsterdam: Scheltema & Holkema’s Boekhandel en Uitg. Mij. N.V., 1937 (gedrukt in China door de Imprimerie des Lazaristes, Peiping).
Dit bericht werd geplaatst in Reizen en getagged met , , , , . Maak dit favoriet permalink.

2 reacties op Grasmaand in Tokio ofte liever Yedo: de nederige VOC-dienaar Charles Ralph Boxer eert zijn vriend Jean Charles Pabst, koninklijk afgezant in Japan

  1. J.Biesemaat zegt:

    Ik heb je blog pas recent ontdekt en ik heb er echt van genoten.

    In de biografie van de diplomaat, schrijver en geleerde Robert van Gulik ( ja die van de rechter Tie detectives) wordt ook redelijk veel aandacht besteed aan J.C. Pabst maar daar komt hij naar voren als een ontstellend saai envervelend mens. Toch goed dat je in je blog ook eens een andere kant van de man laat zien.
    bron: een Man van drie Levens biografie van diplomaat, schrijver, geleerde Robert van Gulik door C.D. Barkman en H. de Vries- van der Hoeven, derde druk Amsterdam 1995.

    • Geachte mevrouw/heer Biesemaat, dank voor uw erg aardige commentaar! Omdat ik mij maar zijdelings met Pabst had beziggehouden, realiseerde ik mij niet dat hij ook bij Gulik voorbijkomt, leuk om te weten! Boxer was in elk geval blijkbaar erg gesteld op hem….met vriendelijke groeten, David Coppoolse

Geef een reactie

Vul je gegevens in of klik op een icoon om in te loggen.

WordPress.com logo

Je reageert onder je WordPress.com account. Log uit /  Bijwerken )

Facebook foto

Je reageert onder je Facebook account. Log uit /  Bijwerken )

Verbinden met %s